Coraz więcej osób cierpi na boreliozę. Dostępne terapie okazują się mało skuteczne – antybiotyki często nie radzą sobie z eliminacją infekcji, zwłaszcza jeśli nie zostały wdrożone krótko po kontakcie z kleszczem i we właściwej dawce. Chorzy z przewlekłą infekcją uskarżają się na najróżniejsze schorzenia – od najbardziej typowych bólów stawowych, przez dolegliwości neurologiczne, dysfunkcje układu immunologicznego, nieprawidłowości pracy serca, aż po rozregulowanie układu pokarmowego. Leczenie przewlekłej boreliozy, które najczęściej wymaga stosowania kilkumiesięcznej, jeśli nie wieloletniej, antybiotykoterapii, często nasila problemy jelitowe.
Ze względu na silne działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe hiperbaryczna terapia tlenowa łagodzi lub eliminuje objawy przewlekłej infekcji oraz długotrwałej antybiotykoterapii. Niektórzy pacjenci już po pierwszych zabiegach odczuwają jej zbawienne działanie – dolegliwości się wyciszają, poprawia się nastrój, mijają problemy ze snem oraz zaburzenia pracy jelit. Niektórzy w początkowym etapie leczenia odczuwają silną reakcję Jarischa-Herxheimera świadczącą o intensywnym usuwaniu toksyn. Po wstępnym pogorszeniu następuje poprawa.
Borrelia burgdorferi wywołująca boreliozę należy do bakterii mikroaerofilnych. Oznacza to, że wysokie dawki tlenu są dla niej toksyczne. HBOT w sposób bezpieczny podwyższa stężenie tlenu w organizmie, zmniejszając tym samym populację szkodliwych bakterii. Nie jest to jedyny mechanizm skuteczności HBOT w leczeniu chorby z Lyme. Pacjenci zmagający się z przewlekłą infekcją zwykle mają podwyższony poziom prozapalnych cytokin. Hiperbaryczna terapia tlenowa działa przeciwzapalnie łagodząc dolegliwości bólowe. Wpływa korzystnie na układ nerwowy – stymuluje neurogenezę i angiogenezę. Normalizuje działanie układu immunologicznego oraz sprzyja regeneracji tkanek i narządów. Zabiegi wspomagają również usuwanie zbędnych produktów przemiany materii – tlen wypiera z organizmu toksyny umożliwiając samoleczenie i głęboką regenerację.
Badania Fife’a
W 1998 r. dr William Fife przeprowadził badania obrazujące wpływ HBOT na pacjentów chorych na boreliozę. Wszyscy pacjenci mieli pozytywne wyniki Western Blott oraz objawy utrzymujące się pomimo stosowanej antybiotykoterapii, w niektórych przypadkach dożylnej. Stan wielu pacjentów pogarszał się pomimo leczenia.
Chorych sprężano do ciśnienia 2,36 ATA i podawano im do oddychania czysty tlen. Zabiegi odbywały się 5 dni w tygodniu i trwały 60 minut. 91 pacjentów poddano w sumie 1 995 zabiegom tlenoterapii hiperbarycznej (11 pacjentów wyeliminowano z badania ze względu na inne dolegliwości).
Wyniki
Skuteczność HBOT oszacowano na podstawie rozbudowanej ankiety. Okazało się, że aż 84,8 % pacjentów zaobserwowało dużą poprawę – eliminację lub znaczne osłabienie symptomów. Zaledwie 12 osób (13,1 %) oceniło, że kuracja HBOT nie przyniosła żadnych rezultatów.
Przed leczeniem w komorze średnia liczba punktów na skali o zakresie 270 wynosiła 114,12. Po zabiegach liczba ta spadła do 49,27. U 58 % ankietowanych liczba punktów spadła o 41,86 punktu lub więcej.
Tlen jako antybiotyk
Bakteriobójcze działanie hiperbarii tlenowej w przypadku infekcji beztlenowych jest dobrze znane już od dawna. Wysoki poziom tlenu jest zabójczy dla mikroorganizmów, które namnażają się w warunkach anaerobicznych. Jeśli chodzi o bakterie tlenowe obserwuje się dwojaką odpowiedź na działanie HBOT – ciśnienie 0.6-1.3 ATA sprzyjają mnożeniu się bakterii, ciśnienia powyżej 1.3 ATA działają na nie hamująco. Toksyczność tlenu dla mikroorganizmów jest uzależniona od długości ekspozycji. Ponadto tlen potęguje działanie innych środków bakteriobójczych, zwłaszcza antagonistów kwasu paraaminobenzoesowego (PABA), takich jak sulfonamidy.
- Tlen działa jak antybiotyk zakłócając metabolizm bakterii. Efekt działania HBOT nie jest selektywny, ale pokrywa szerokie spektrum mikroorganizmów zarówno gram dodatnich jak i gram ujemnych. Najskuteczniejszy jest w przypadku infekcji beztlenowych.
- HBOT polepsza fagocytozę, którą upośledza hipoksja.
- Hipoksja upośledza mechanizmy obronne organizmu, podczas gdy HBOT je optymalizuje.
- W wyniku HBOT powstają wolne rodniki, które są toksyczne dla mikroorganizmów.
- W przypadku łączenia zabiegów HBOT z sulfonamidami mamy do czynienia z synergizmem – środek bakteriobójczy jest od 5 do 10 razy skuteczniejszy.
- HBOT jest skuteczne w przypadku infekcji opornych na antybiotyki.
- Odpowiednie ciśnienie tlenu w tkankach jest konieczne dla optymalnego działania antybiotyków. Działanie aminoglikozydów jest zmniejszone w środowisku anoksji ponieważ tlen jest niezbędny przy transporcie antybiotyku do bakterii.
- Tlen ma bezpośrednie działanie bakteriobójcze lub bakteriostatyczne równe działaniu niektórych antybiotyków.
- HBOT hamuje produkcję egzotoksyn oraz usuwa toksyny wytwarzane przez bakterie.
Bibliografia:
K.K. Jain, Textbook of Hyperbaric Medicine, 5th revised and updated edition, Hogrefe and Huber Publishers, Gottingen, 2009.
Huang CY, Chen YW, Kao TH, Kao HK, Lee YC, Wang JH, Hyperbaric oxygen therapy as an effective adjunctive treatment for chronic Lyme disease, J Chin Med Assoc, Maj 2014;77(5):269-71. doi: 10.1016/j.jcma.2014.02.001. Epub 2014 Apr 13.
Fife WP, Neubauer RA, Hyperbaric oxygenation for Lyme Vasculitis, 26th Annual Meeting of the European Underwater and Baromedical Society on Diving and Hyperbaric Medicine, Malta, 14-17 wrzesień 2000.