blog

Jako dzieci wszyscy byliśmy małymi kreatorami. Najpospolitsze i pozornie nieciekawe przedmioty stawały się wyzwolicielami niezmierzonych pokładów twórczej energii – zapałki, żołędzie, kasztany, glina czy zwykły piasek najpierw w wyobraźni, a zaraz potem w rzeczywistości, przemieniały się w oryginalne twory nie mające swoich pierwowzorów nigdzie indziej poza światem naszej imaginacji. Miska z wodą stawała się nieprzemierzonym oceanem na którego falach (wzbudzanych przemienioną w trąbę powietrzną suszarką do włosów) zażarcie walczyły o przetrwanie misternie składane papierowe łódki pozostawiające na powierzchni tęczowe smugi w barwach kolorujących je flamastrów. W oczach dziecka cały świat jest wielkim placem zabaw, który zaprasza do kreatywnej gry przeobrażania jednych form w drugie i czerpania radości z uczestniczenia w tym niesamowitym akcie tworzenia. Wraz z upływem czasu, niestety, obecny w dziecku artysta umiera, a razem z nim wszystkie dzieła, którym mógł dać życie. Ale gdzieś w głębi serca każdego dorosłego człowieka, zagłodzone i odrzucone przez rodziców, społeczeństwo i w końcu nich samych kryją się niepowtarzalne zdolności artystyczne. Może warto je odkopać, wsłuchać się w nie i podążyć za ich podszeptami. Obudzić w sobie twórcę i oddać się zabawie tworzenia. Okazuje się bowiem, że aktywność twórcza posiada ogromną moc terapeutyczną  nie tylko w leczeniu zaburzeń mentalnych, ale również w przypadku wielu innych schorzeń, czysto fizycznych, zwłaszcza jeśli połączymy je z innymi działaniami prozdrowotnymi. Bardzo często tylko takie holistyczne podejście do człowieka jako istoty wielowymiarowej jest w stanie dać wymierne rezultaty i przywrócić zdrowie, które tak naprawdę oznacza stan harmonii.

Czym jest arteterapia?

Terapia sztuką, czyli arteterapia (od ars z łaciny, czyli sztuka)  jest formą psychoterapii wykorzystującą proces artystyczny jako środek ekspresji i komunikacji. Arteterapia odwołuje się między innymi do założeń Junga, zgodnie z którymi celem terapii jest uwolnienie własnej kreatywnej energii działającej jak katalizator transformacji. Margaret Naumburg, jedna z pionierek terapii sztuką zauważyła, że bardziej prawdopodobne jest aby emocje i myśli pochodzące z nieświadomości ujawniły się poprzez obrazy, aniżeli słowa. Właśnie dzięki temu bliskiemu powiązaniu z prewerbalnymi emocjami ekspresja twórcza może być skuteczniejsza w rozwiązywaniu problemów psychicznych niż ekspresja werbalna. Główne media stosowane w arteterapii to najczęściej najróżniejsze metody plastyczne, ale również muzyka, taniec, teatr, poezja czy rzeźba.

Historia arteterapii

Chociaż arteterapia jako forma psychoterapii znana jest od stosunkowo niedawnych czasów, już od zarania ludzkich dziejów sztuki używano do przekazywania myśli, pomysłów czy też uwieczniania ważnych zdarzeń. Jednymi z najstarszych dzieł artystycznych są zachowane do dziś petroglify i piktogramy, czyli wyryte lub namalowane na skałach rysunki powstające w tak odległych czasach jak epoka neolityczna. Niektórzy badacze twierdzą, że człowiekowi paleolitycznemu sztuka dawała większą emocjonalną oraz kognitywną świadomość i najprawdopodobniej stała się ścieżką pozwalającą rozwinąć ideę ducha czy też duszy pozwalając mu niejako doświadczyć siebie samego jako czegoś niezależnego od ciała. Według nich twórczość miałaby być wpisana w naszą biologiczną naturę ponieważ od początku ludzkości stanowiła narzędzie dokumentowania i komunikowania informacji dzięki czemu stała się pewnego rodzaju narzędziem przetrwania.

Wraz z upływem czasu sztuka nabrała charakteru bardziej indywidualnego stając się przejawem wewnętrznego życia artysty. Jednak dopiero w latach 40-tych XX wieku terapeutyczne zastosowanie sztuki zyskało teoretyczne ramy i zrodziło oddzielną dyscyplinę. Już sam Freud podkreślał nieudolność słów jeśli chodzi o wyrażanie treści psychicznych oraz marzeń sennych, których przecież doświadczamy w formie wizualnej. Tę werbalną frustrację możemy pominąć jeśli do wyrażania treści naszej psychiki użyjemy obrazów. Również w terapii jungowskiej ekspresja twórcza ma doniosłe znaczenie. Jung wierzył, że zbiorowa świadomość przejawia się poprzez indywidualną nieświadomość, ta zaś wyraża się poprzez sztukę właśnie. Jung bardzo często odwoływał się w terapii do malowania mandali, symbolu po dziś dzień bardzo często używanego na sesjach arteterapii.

Ramy instytucjonalne arteterapii

Arteterapia, czyli terapia sztuką, powstała niezależnie w USA i Wielkiej Brytanii w tym samym czasie. W Anglii jedną z pierwszych postaci mówiących o terapeutycznym zastosowaniu sztuki był artysta Adrian Hill, który przebywając w sanatorium z powodu gruźlicy organizował artystyczne spotkania dla kolegów kuracjuszy. Natomiast dzięki wysiłkom Edwarda Adamsona, który zaobserwował jak artystyczna ekspresja prowadzi do emocjonalnego oczyszczenia, praktyki terapii sztuką trafiły wkrótce do szpitali psychiatrycznych.

W stanach Zjednoczonych w tym samym czasie arteterapia była popularyzowana przez psychoterapeutkę Margaret Naumburg oraz artystkę Edith Kramer. Naumburg uciekała się do sztuki jako medium pozwalającego uwolnić treści zawarte w nieświadomości. Owe treści miały ujawniać się na zasadzie wolnych skojarzeń. Rezultatem była pewnego rodzaju mowa symboliczna, którą pacjent wraz z terapeutą mógł poddać analizie i interpretacji. W 1915 roku Margaret Naumberg otworzyła Walden School w Nowym Jorku. Edukacja w tym ośrodku opierała się na przekonaniu, że dzieci mogą w pełni realizować swój potencjał jeśli są zachęcane do spontanicznego wyrażania siebie poprzez kreatywną ekspresję. Dla Naumberg wyrażanie wewnętrznego życia dziecka było równie ważne w procesie edukacyjnym jak zdobywanie wiedzy. Już w połowie XX wieku wiele placówek typu szpitale czy ośrodki zajmujące się osobami z upośledzeniem umysłowym zaczęło wprowadzać terapię sztuką doświadczywszy, jak bardzo jest ona w stanie wspomóc rozwój zarówno emocjonalny, jak i kognitywny pacjentów.

Jak i dlaczego to działa?

Twórczość artystyczna działa terapeutycznie ponieważ sztuka przyczynia się do zdrowej integracji wszystkich aspektów ludzkiej osobowości – myślenia, czucia i woli. Terapia poprzez sztukę skierowana jest nie tylko do ludzi, którzy borykają się z chorobą czy traumą ale również do tych, którzy są zainteresowani rozwojem osobistym. Poprzez kreowanie dzieła sztuki oraz późniejszą refleksję nad owym dziełem człowiek doświadcza głębszej świadomości samego siebie oraz innych. Integracja nieświadomych aspektów nas samych i uwolnienie stłumionych emocji wyzwala zaskakujące pokłady energii przemieniające się w uzdrawiającą siłę.

Niektóre osoby mogą niechętnie sięgać po pędzel czy kredki z powodu braku wiary we własne umiejętności i zbyt duży krytycyzm. Jednak przed podjęciem działań nigdy nie powinien hamować nas perfekcjonizm bowiem najważniejszy jest już sam akt tworzenia, a nie „obiektywna” wartość dzieła. Tak bowiem właśnie jest – sam proces tworzenia jest terapią. Dzieło jest ważne jako nośnik treści nieświadomych, a nie ze względu na swoje walory estetyczne, dlatego lęk przed nieudanym rezultatem nie powinien nas powstrzymywać, bowiem w terapii sztuką nie ma nieudanych dzieł, każde jest ważne i niesie ze sobą cenne informacje.

Mi sztuka już od pewnego czasu towarzyszy w procesie rozwoju oraz leczenia. Dlatego z ręką na sercu mogę potwierdzić, że sam akt jest leczący. No i dostarcza wiele frajdy.

(Wszystkie zamieszczone na tej stronie grafiki to najnowsze efekty mojej arteterapii 🙂 )

Bibliografia:

Art Therapy and Art History Theories, an Inquiry, Hannah L. Masters, Loyola Marymount University, May 2018

Są sytuacje, w których antybiotyki ratują życie. I aby tak pozostało musimy zrozumieć, że często sięgamy po nie niepotrzebnie. I takie właśnie przypadki użycia antybiotyków sprawiają, że stają się one coraz mniej skuteczne w walce z chorobotwórczymi bakteriami. Przewiduje się, że jeśli oporność na antybiotyki będzie dalej wzrastała w takim tempie niebawem staniemy się bezbronni wobec wielu, niegdyś niegroźnych, szczepów.

A tak w ogóle, to dlaczego bakterie są takie złe…?

Wygląda na to, że przez przypadek. Przypadek znany jako Pasteur (który, swoją drogą, pod koniec życia wycofał się ze swych postulatów, o czym medycyna zdaje się nie pamiętać). Medycyna akademicka zainspirowała się odkryciami Pasteura sprzed jego „nawrócenia” w związku z czym zdominowana jest przez bakteryjny model choroby. W pewnym sensie jest to przekonujący model. Kiedy to Pasteur powiązał obecność bakterii z symptomami chorobowymi (choć tak naprawdę nie on pierwszy to zrobił, a niejaki Markus Plenciz, doktor z Wiednia, cały wiek wcześniej) wielu już przestało się zastanawiać, czy aby na pewno obecność mikroorganizmów w miejscu zmian chorobowych świadczy, że to właśnie one są owych zmian przyczyną. No bo jak kwestionować coś, co wydaje się oczywiste – jeśli mamy stan zapalny, obrzęk, ból lub inne podobne dolegliwości, a w miejscu zmian namnożyła się jakaś bakteria, to przecież ewidentne wydaje się, że to właśnie ją należy za chorobę winić. Jednak bardzo wcześnie znaleźli się tacy, którzy ową logikę zakwestionowali. Zresztą już sam Pasteur miał to zrobić wypowiadając słowa: „The terrain is everything, the bacteria is nothing” (Teren jest wszystkim, bakterie są niczym). Naukowiec podkreślał znaczenie takich czynników jak dieta, wpływy środowiskowe czy nawet stan umysłu w rozwoju choroby zdając sobie sprawę, że bakterie nie są winowajcami. Jak mogłoby być inaczej skoro człowiek jest domem dla miliardów mikroorganizmów, które w stanie zdrowia żyją w harmonii i przyczyniają się do ogólnej homeostazy? Tak więc musi być jakiś inny czynnik wywołujący choroby, bo jeśli byłoby inaczej jak wyjaśnić, że tysiące ludzi są nosicielami groźnego przecież gronkowca, a mimo to nie chorują? Jak to możliwe w świetle teorii, że to bakterie wywołują choroby? Znane są również pewne słynne eksperymenty przeprowadzane dla obalenia tej teorii. Mniej więcej w tym samym czasie, na początku XX wieku, lekarz Max von Pettenkofer w Bawarii oraz rosyjski mikrobiolog Ilja Miecznikow w Rosji (oraz garść ich współpracowników) wypili koktajl zawierający w sobie bakterie cholery. Żaden z nich nie rozwinął symptomów chorobowych, niektórych jedynie dotknęła lekka biegunka. Także pomimo obecności licznych bakterii w kale żaden z nich nie zachorował na cholerę. Miecznikow zresztą za obserwacje zjawiska fagocytozy, jej opis i tezę, że to właśnie ona odgrywa kluczową rolę w odporności został uhonorowany nagrodą Nobla.

Czy te wszystkie dowody nie skłaniają nas do zakwestionowania tak popularnego modelu obarczającego bakterie winą za chorobę? Czy pomimo promowanego przez medycynę akademicką modelu walki z symptomami choroby nie lepiej zastanowić się skąd owe symptomy się wzięły i zacząć koncentrować się na zdrowiu wspierając swój organizm? Często bowiem bywa tak, że maskując symptomy preparatami posiadającymi różnorakie skutki uboczne nie tylko nie pozbywamy się ich, ale doprowadzamy nasze ciała do stanu jeszcze większego chaosu i nabawiamy się kolejnych.

Czy antybiotyki rzeczywiście leczą?

To prawda, że antybiotyki uratowały wiele istnień ludzkich. Nie jest jednak tak, jakoby to one spowodowały spadek zachorowań na choroby zakaźne, bowiem, jak twierdzi epidemiolog R.R. Porter, blisko 90 % spadek ilości zgonów w okresie wprowadzenia antybiotyków miał miejsce jeszcze przed tym zdarzeniem. A przyczynił się do niego lepszy standard życia, większa dbałość o higienę oraz zharmonizowane stosunki pomiędzy niektórymi mikroorganizmami a człowiekiem-gospodarzem. Jako przykład dr Thomas McKeown, lekarz i wykładowca na Uniwersytecie w Brimingham w Anglii, podał gruźlicę. Otóż zanim jeszcze wprowadzono streptomycynę śmiertelność w wyniku tej choroby drastycznie spadła. Zastosowanie samego antybiotyku zmniejszyło ją o zaledwie 3 %. Inne wyniki wskazują, że spadek śmiertelności z powodu chorób zakaźnych nie ma nic wspólnego ze zdarzeniem powiązania bakterii jako przyczyny chorób przez nie przenoszonych.

Zagrożenia

Ponieważ fakty pokazują, że w bardzo wielu przypadkach nie powinniśmy stosować antybiotyków walcząc z czymś, co jest jedynie objawem zaburzeń w naszym organizmie, a raczej skupić się na powrocie do zdrowia, warto zdawać sobie sprawę jakie skutki uboczne niesie ze sobą zażywanie antybiotyków. Już kilkudniowe leczenie pozostawia ślady na naszym organizmie, nie wspominając nawet o modnych ostatnio terapiach wielomiesięcznego stosowania antybiotyków.

Z najważniejszych zagrożeń wymieńmy:

• zniszczenie przyjaznej flory bakteryjnej

Ludzkie ciało jest domem dla miliardów bakterii, które w stanie równowagi żyją ze sobą w symbiozie i pełnią bardzo ważne funkcje, broniąc nas, między innymi, przed zagrażającymi życiu patogenami. Antbiotykoterapia zabija naszą florę bakteryjną zaburzając harmonię pomiędzy mikroorganizmami i torując drogę patogenom.

• wytworzenie szczepów opornych na antybiotyki

Działanie antybiotyków polega na zaburzaniu metabolizmu lub cyklu rozwojowego bakterii. Ponieważ jednak bakterie rozmnażają się bardzo szybko, są w stanie zaadaptować się do nowych warunków i wytworzyć takie mechanizmy ochronne, które, mimo wszystko, pozwolą im przeżyć. Co ciekawe, antybiotyki zwykle niszczą te słabsze bakterie gdy tymczasem te silniejsze stają się jeszcze mądrzejsze wyszukując coraz to nowsze sposoby, by stawiać opór antybiotykom. W związku z tym bardzo często osoby, które przyjmują kilkakrotnie ten sam antybiotyk po jakimś czasie mają jeszcze więcej tych bakterii, które próbowały wyeliminować.

• problemy z grzybicą

Jeśli zabijemy naszą przyjazną florę bakteryjną pozostaje nisza, którą bardzo szybko zajmują grzyby. Przerost Candidy bardzo szybko daje o sobie znać problemami gastrycznymi, najczęściej biegunką. Najczęściej problem pozostaje z nami już po zakończonej antybiotykoterapii.

• zespół przewlekłego zmęczenia (ang. chronic Fatigue Syndrome, CFS)

W 1989 i 1990 roku doktor Carol Jessop, naukowiec i wykładowca z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Francisco opublikowała badanie dotyczące osób z CFS. Okazało się, że 80 % chorych informowała o powtarzających się seriach antybiotykoterapii. Inni badacze po nim doszli do analogicznych wniosków – przyjmowanie antybiotyków często prowadzi do powstania tej dolegliwości objawiającej się uporczywym zmęczeniem, depresją, problemami z pamięcią i koncentracją, wahaniami nastroju czy bezsennością

• supresja układu odpornościowego

Antybiotyki osłabiają działanie układu odpornościowego głównie poprzez modulację działania białych ciałek krwi. Ponadto badania pokazują, że antybiotyki zwiększają prawdopodobieństwo nawracających infekcji. Te wszystkie obserwacje zdają się sugerować, że antybiotyki osłabiają zdolności organizmu do walki z infekcjami. W przypadkach, gdy antybiotyki nie są podane, organizm najczęściej wytwarza odpowiednią odpowiedź immunologiczną zwalczając patogeny oraz chroniąc przed nawrotem zakażenia.

• Alergie pokarmowe

Ponieważ antybiotyki niszczą jelita oraz przyjazną florę bakteryjną często prowadzą do powstania alergii i nietolerancji pokarmowych.

• niedobór witamin i minerałów

Antybiotyki obniżają wchłanianie substancji odżywczych i powodują ich niedobór. Co ciekawe, często jest to niedobór tych składników, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego.

Oporność w ekosystemie

Innym problemem związanym z nadużywaniem antybiotyków jest przenoszenie oporności w całym ekosystemie. Oporność bakterii na antybiotyki nie ogranicza się jedynie do ludzi i zwierząt. Jak słusznie zauważa Stephen Buhner w jednej ze swoich książek dużym sprzymierzeńcem w pogłębianiu tego problemu jest przedostawanie się antybiotyków do wód. Ponieważ bakterie w wodzie mają idealne warunki do rozmnażania się sprzyja to przekazywaniu cech oporności w całym środowisku. Dotyczy to zarówno sytuacji, gdy antybiotyki podaje się rybom, jak i tych, gdy bogate w te farmaceutyki ścieki z fabryk czy domostw trafiają do rzek, jezior czy na pola uprawne lub pastwiska.

Problem ten nasila masowe stosowanie antybiotyków przez rolników (proceder stosowany powszechnie w Stanach Zjednoczonyc, zdaje się, że w Europie takie używanie antybiotyków jest, na szczęście, zabronione). W dzisiejszych czasach rośliny oraz gleba są nieustannie poddawane działaniu tych chemicznych substancji, nie tylko poprzez kontakt z zanieczyszczoną wodą. Uprawy często spryskiwane są antybiotykami bezpośrednio, co dotyka nie tylko drzewa owocowe, ale również samą glebę niszcząc jej integralność i zdrowie. Inne praktyki rolnicze takie jak najróżniejsze opryski przeciw różnym chorobom, chemiczne eliminowanie chwastów oraz zanieczyszczenia przemysłowe również przyczyniają się do zwiększenia oporności patogenów w glebie. Tak ogromna ilość substancji bakteriobójczych obecnych w środowisku wpływa destrukcyjnie na wszystkie organizmy żywe, a w związku z tym na całą Ziemię. Współczesna medycyna oraz nauka w pogoni za efektywnością traci z oczu szerszy obraz. Ani człowieka, ani środowiska nie można traktować redukcjonistycznie, niczym maszyny z wymiennymi częściami. Życie na naszej planecie jest ze sobą ściśle powiązane i zależne od siebie. Niszcząc jedno ogniwo, niszczymy inne. Uderzając w naturę, uderzamy w siebie samych. Einstein podobno miał powiedzieć, że gdy wyginą pszczoły, człowiekowi pozostaną jedynie cztery lata. Czy to proroctwo się spełni, i to wkrótce?

Sojusz z bakteriami

Jak się okazuje, obraliśmy sobie za wroga naszego sprzymierzeńca. Jak pisze Stephen Buhner bakterie były najmniejszymi formami życia, które wyewoluowały w bardziej złożone, wielokomórkowe organizmy, w tym człowieka. Bakterie nie są zarazkami (ang. germ), ale zalążkami życia (germinator). Wypowiadając im wojnę walczymy jednocześnie z żyjącym fundamentem natury i każdą formą życia. Bakterie, które zasiedlają się w ciele noworodka (przebywającym wcześniej w sterylnych warunkach płodowych) od zawsze żyły w koewolucyjnej symbiotycznej zależności z człowiekiem i stanowią nieodłączny element rozwojowy naszego gatunku. I tak naprawdę tworzą pierwszą linię obrony układu odpornościowego. Bakterie żyjące z nami w relacji symbiotycznej wytwarzają specjalne substancje zabijające zagrażające nam patogeny (na przykład pewien rodzaj zasiedlających nasze gardło bakterii streptoccocus produkuje substancje aktywne przeciwko Streptococcus pyogens powodującym ból gardła). Całość bakterii życjących w naszym ciele tworzy harmonijnie współdziałający mikrobiom. Gdy przyjdzie nam wybrać, czy sięgnąć po antybiotyki, czy nie, zastanówmy się, czy chcemy ten mikrobiom zaburzać? 

Bez bakterii nie ma życia

Choroba nie jest inwazją bakterii na nasz organizm. Te mikroorganizmy, z którymi od milionów lat żyliśmy w symbiozie, pomagały nam i chroniły przed szkodliwymi dla nas substancjami i bytami. Choroba jest zaburzeniem równowagi w organizmie i w związku z tą nierównowagą często towarzyszy jej zakażenie oportunistyczne. Dlatego powinniśmy zająć się leżącym u podłoża brakiem odporności i przede wszystkim skupić się na wspieraniu zdrowia, a nie na walce z chorobą. Powinniśmy to zrobić nie tylko dla siebie, ale dla całej naszej planety i dla kolejnych pokoleń. Walka naszej medycyny z chorobami nie zaowocowała ich brakiem. Wręcz przeciwnie. Niezrozumienie istoty życia doprowadziło nas do stworzenia chaotycznego ekosystemu i bakterii bardziej wirulentnych niż kiedykolwiek wcześniej. Coraz więcej osób przestaje mieć zaufanie do „sztuki lekarskiej” , która zrodziła się stosunkowo niedawno, i sięga do dawnych tradycji, takich jak na przykład zielarstwo, które wspiera życie jako całość i nie narusza harmonii i mądrości panujących w naturze. Dlatego wszystkich stojących przed wyborem – antybiotyki czy nie (zwłaszcza w przypadku leczenia przewlekłych schorzeń, takich jak borelioza, gdzie wymagana jest wielomiesięczna terapia) – zachęcamy do rozważenia innych metod leczenia. Polecamy naturalne substancje, takie jak zioła, które w przypadku osłabienia odporności są w stanie radzić sobie z bakteriami o wiele lepiej, niż antybiotyki (zainteresowanych odsyłamy do książek Buhnera). A z innych metod – może specjalne techniki oddechowe połączone z odpowiednimi ćwiczeniami i ekspozycją na zimno opracowane przez Wima Hofa (znanego jako Ice Man). Polecamy tę ostatnią, częściowo sprawdzoną, rezultaty zaskakujące 🙂 Ale więcej o tej metodzie w kolejnym poście.

Bibliografia:

Stephen Harrod Buhner, The lost language of Plants

Michael Schmidt, Lendon H. Smith, Keith W. Sehnert, Beyond Antibiotics: 50 (or so) ways to boost immunity and avoid antibiotics